تاثیر عملیات احیای بیولوژیک بر پوشش گیاهی و خصوصیات خاک (مطالعه موردی زیر حوزه رودخانه کبیر سوادکوه)

امروزه وجود تخریب در اکوسیستم های مرتعی موجب شده تا اجرای عملیات های احیای در اولویت قرار گیرد. درک فرآیند های اکولوژیکی ناشی از این عملیات ها و بررسی میزان موفقیت احیایی آنها بسیار اهمیت دارد. این مطالعه به بررسی اثر عملیات احیای بیولوژیک اجرا شده در منطقه ملرد زیر حوزه رودخانه کبیر سوادکوه پس از گذشت هفت سال از اجرای آن بر پوشش گیاهی و خاک پرداخته است. بدین منظور نمونه برداری از پوشش گیاهی و خاک در تیپ های مختلف در مناطق تحت عملیات احیا و شاهد انجام گردید. داده های خاک و پوشش گیاهی برای ارزیابی پاسخ گونه های گیاهی و گروه های کارکردی به اجرای عملیات احیا در مقیاس کل منطقه احیا شده و شاهد و همچنین در مقیاس سه تیپ داخل منطقه احیا (علفزار، مشجر و دیم زار) مورد آنالیز قرار گرفتند. همچنین برای ارزیابی اثرات اجرای عملیات احیا بر کل پوشش گیاهی از آنالیز های چند متغیره استفاده گردید. مقایسه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در کل مناطق احیا و شاهد نشان داد که میانگین درصد رطوبت اشباع خاک در منطقه احیا به طور معنی داری بیشتر از شاهد و میانگین درصد شن در منطقه شاهد به طور معنی داری بیشتر از احیا بوده است. همچنین مقایسه این خصوصیات در سه تیپ موجود در منطقه احیا شده اختلاف معنی داری را در میزان درصد شن، درصد سیلت، مقدار پتاسیم و هدایت الکتریکی نشان دادند. مقایسه پوشش گیاهی در مناطق احیا و شاهد حضور 35 گونه مشترک بین مناطق شاهد و احیا، 31 گونه منحصر به منطقه احیا و 6 گونه منحصر به منطقه شاهد را نشان داد. 13 گونه گیاهی، 5 تیره و برخی از گروه های کارکردی پاسخ های معنی داری را به انجام عملیات احیا در منطقه نشان دادند. انجام عملیات احیا به طور معنی داری افزایش تولید پهن برگان علفی، گندمیان و تولید کل را در پی داشته است. مقایسه تولید در داخل سه تیپ منطقه احیا نشان داد که تولید پهن برگان علفی به طور معنی داری در تیپ علفزار و دیم زار بیشتر از مشجر می باشد. کلیه شاخص های تنوع و غنای محاسبه شده در منطقه احیا به طور معنی-داری بیشتر از منطقه شاهد بودند. آنالیز rda نشان داد که ترکیب گیاهی منطقه تحت تاثیر عملیات احیا بوده است به طوری که گونه های درختچه ای تیپ مشجر کمترین و گونه های پهن برگ و یک ساله ها بیشترین پاسخ را به انجام عملیات احیا در منطقه داده اند. آنالیز cca، وجود خاک غنی تر مناطق احیا نسبت به شاهد و پراکنش گونه ها را در تیپ های مختلف و عوامل خاکی موثر بر آنها را نشان داد. به طور کلی نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که عملیات احیاء بیولوژیک انجام شده در منطقه بعد از گذشت 7 سال تاثیر مثبتی بر روی درصد تاج پوشش، ترکیب گیاهی، تنوع و تولید داشته است و بر خصوصیات خاک تاثیر چندانی نداشته است.